Obrót ziemią – zmiana przepisów

26 kwietnia 2016 r. Prezydent RP podpisał uchwałę o obrocie ziemią, która wprowadza w tym zakresie znaczące regulacje. Zmiany argumentowane są potrzebą wzmocnienia ochrony polskiej ziemi przed jej wykupem przez podmioty zagraniczne, zatrzymaniem niekorzystnego trendu w systemie rolnym, a także poprawą sytuacji ekonomicznej rolników w Polsce. Ustawa o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa weszła w życie 30 kwietnia 2016 r.

Rolnik nie będzie miał takiej jak dotychczas swobody w sprzedaży swojej ziemi. Prawo pierwokupu będzie należało nie tylko do dzierżawcy gruntu (jak to było wcześniej), ale również do właściciela nieruchomości, która sąsiaduje ze sprzedawanym gruntem.  O prawie pierwokupu zobowiązany jest poinformować notariusz. Jeśli wśród sąsiadów nie będzie osób zainteresowanych kupnem danej ziemi, Agencja Nieruchomości Rolnej będzie miała prawo pierwokupu; dopiero jeśli ona nie będzie zainteresowana, osoba trzecia będzie mogła ją kupić.

Oskanov/bigstockphoto.com

Pierwokup nie będzie miał zastosowania, jeśli rolnik indywidualny będzie chciał powiększyć swoje gospodarstwo rolne (do 300 ha) lub nieruchomość nabędzie bliska osoba. Rolnikiem indywidualnym w myśl tej ustawy jest osoba prowadząca gospodarstwo rolne, mająca do tego odpowiednie kwalifikacje, ale również – co ważne – mieszkająca na terenie danej gminy co najmniej 5 lat. W związku z tym pojawią się problemy, gdy rolnicy będą chcieli powiększyć swój majątek o tereny znajdujące się poza ich gminą. Obok wyżej wspomnianych osób, ziemię mogą nabyć jednostki samorządu terytorialnego, Skarb Państwa oraz kościoły i związki wyznaniowe.

Jeśli rolnik kupuje ziemię z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, musi się zobowiązać, że nie sprzeda jej przez najbliższe 10 lat oraz że będzie na niej osobiście prowadzić działalność rolną. Nie może jej również obciążyć hipoteką. Jeśli nie dotrzyma warunków tej umowy, będzie musiał ponieść karę, która wynosi 40% wartości, jaką zapłacił za daną nieruchomość. Może uniknąć tej kary, jeśli Agencja Nieruchomości Rolnej potwierdzi, że nastąpiły „ważne względy gospodarcze, społeczne i losowe” .

Od wejścia w życie ustawy niemożliwe będzie zawieranie umów dzierżawy w formie ustnej, co wcześniej było często praktykowane. Rolnicy będą musieli zawierać ją w formie pisemnej, co więcej – jeśli dzierżawa będzie obejmowała okres ponad 5 lat, niezbędne będzie sporządzenie aktu notarialnego. W jego treści zawarty musi być szczegółowy opis przedmiotu dzierżawy – jego powierzchnia, klasa gruntów, ich stan oraz wyszczególnienie zabudowań i urządzeń, jeśli ich również dotyczy dana umowa.

Regulacje nie dotyczą nabywania nieruchomości w drodze dziedziczenia, orzeczenia sądu czy organu egzekucyjnego. Ograniczenia nie dotyczą również handlu prywatnymi działkami rolnymi, których powierzchnia nie przekracza 0,3 ha. Podobnie wygląda sprawa siedlisk, czyli zabudowanych gruntów rolnych o powierzchni do 0,5 ha), które do 30 kwietnia nie były wykorzystywane do produkcji rolnej.