Eksmisja w polskim prawie

Eksmisja polega na przymusowym usunięciu z lokalu lokatora, który nie posiada do niego tytułu prawnego oraz zwróceniu lokalu właścicielowi. Procedura ta budzi wiele kontrowersji, a jej słuszność i konieczność przeprowadzenia wygląda inaczej z perspektywy eksmitowanego, a inaczej z perspektywy osoby, której nieruchomość jest bezprawnie zajmowana i z której jako właściciel nie może w pełni korzystać.

Przesłankami do przeprowadzenia eksmisji mogą być następujące sytuacje:

• kiedy lokal jest zajmowany samowolnie,
• jeśli tytuł prawny do lokalu został utracony, np. wskutek wypowiedzenia lub zakończenia umowy najmu, wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.

Wyjątkowo właściciel może żądać przeprowadzenia eksmisji jeśli tytuł prawny do lokalu nie został utracony, jednak muszą to uzasadniać okoliczności wskazane w przepisach szczególnych. Jednym z przykładów jest stan techniczny budynku zagrażający bezpieczeństwu lub konieczność przeprowadzenia remontu nieruchomości.

Właściciel, aby dokonać eksmisji, musi złożyć pozew we właściwym sądzie powszechnym, a następnie wystąpić z wnioskiem do komornika, który jest organem uprawnionym do przeprowadzenia eksmisji.
Jednak w każdym tego typu wyroku sąd jest zobowiązany do orzeczenia uprawnienia do przyznania lokalu zastępczego lub o braku takiego uprawnienia. Istnieje pewna kategoria osób, która może skorzystać z tego prawa. Ochronie takiej podlegają:

• kobiety w ciąży,
• małoletni, osoby niepełnosprawne lub ubezwłasnowolnione, wraz z osobami sprawującymi nad nimi opiekę i wspólnie z nim zamieszkującymi,
• emeryci i renciści spełniający kryteria do skorzystania z pomocy opieki społecznej,
• osoby zarejestrowane w urzędzie pracy jako bezrobotne,
• osoby spełniające przesłanki określone w uchwale rady gminy.

Jeśli więc eksmisja dotyczy osoby z jednej z powyższych grup, a gmina nie dysponuje lokalem zastępczym, do którego można by ją skierować, a także gdy żadna ze stron nie wskazała takiego pomieszczenia, eksmisja nie może zostać przeprowadzona. Przepisy takie mają na celu względy humanitarne, przeciwdziałanie bezdomności i ochronę osób znajdujących się w ciężkiej sytuacji życiowej czy materialnej.

Pomieszczenie tymczasowe musi ponadto spełniać określone kryteria, by można było do nich skierować eksmitowanego, m. in. posiadać dostęp do bieżącej wody, mieć możliwość ogrzewania i zainstalowania urządzenia do przygotowywania posiłków, dysponować przestrzenią co najmniej 5mkw. na osobę oraz znajdować się w miejscowości, w której osoba eksmitowana zajmowała lokal lub w braku takiej możliwości, w miejscowości pobliskiej. Jeśli lokal nie spełnia tych wymogów eksmisji również nie można wykonać.

Ponadto w Polsce nie można eksmitować „na bruk”, nawet jeśli pozwanemu nie przysługuje prawo do lokalu zastępczego. Eksmisja nie może zostać przeprowadzona jeśli nie zostanie mu zapewnione pomieszczenie tymczasowe, jednak maksymalnie przez pół roku. Po tym czasie osoba taka zostanie usunięta z lokalu i umieszczona w noclegowni, schronisku lub w innej placówce wskazanej przez gminę, która zapewnia miejsca noclegowe. Istnieje jednak kilka wyjątków od tej zasady, np. jeśli powodem eksmisji jest stosowanie przemocy w rodzinie.

Ponadto wyroków sądowych nakazujących opróżnienie lokalu nie wykonuje się w okresie od 1 listopada do 31 marca, jeśli nie wskazano w nim lokalu, do którego ma nastąpić przeniesienie. Zakaz ten nie obowiązuje jeśli powodem eksmisji było stosowanie przemocy w rodzinie lub wykraczanie w sposób rażący i uporczywy przeciw porządkowi domowemu, gdy zachowanie lokatora czyni uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku lub gdy zajęcie lokalu nastąpiło bezprawnie.